measles

Η ιλαρά είναι ιογενής λοίμωξη που οφείλεται στον ιό της ιλαράς.  Διακρίνονται 3 στάδια της νόσου: το πρόδρομο (καταρροϊκό), το εξανθηματικό και το στάδιο της αποδρομής. Ο χρόνος επώασης  είναι 7-21 ημέρες (συνήθως 10-12 ημέρες από την έκθεση έως το πρόδρομο στάδιο και 14 ημέρες από την έκθεση έως την εμφάνιση του εξανθήματος).

Η ιλαρά είναι μια σημαντική αιτία παιδικής νοσηρότητας και θνησιμότητας παγκοσμίως. Είναι μια εξαιρετικά μεταδοτική οξεία ιογενής λοίμωξη που χαρακτηρίζεται από υψηλό πυρετό, βήχα, ρινίτιδα, επιπεφυκίτιδα, ενάνθημα του στοματικού βλεννογόνου και ένα ερυθρό κηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα του δέρματος [1].

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, 535.000 παιδιά έχασαν τη ζωή τους από την ιλαρά το 2000 [2].

Μεταδίδεται από άτομο σε άτομο αερογενώς, με σταγονίδια και με άμεση επαφή με ρινικές ή φαρυγγικές εκκρίσεις  ασθενών. Ο ιός της ιλαράς μπορεί να παραμείνει σε μολυσμένες επιφάνειες και στον περιβάλλοντα χώρο (σε σταγονίδια) >2 ώρες μετά την αποχώρηση του ασθενούς.

Σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες έχει εκδηλωθεί επιδημία ιλαράς που βρίσκεται σε εξέλιξη. Κατά την περίοδο 2016-2018 έχουν καταγραφεί περισσότερα από 20.000 περιστατικά σε όλη την Ευρώπη (30 EU/EEA Κράτη Μέλη) και 79 θάνατοι (οι 31 εκ των οποίων κατά το 2018).

Από τη 1/1/2018 και μέχρι τις 31/12/2018 στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί 2291 κρούσματα ιλαράς, με μεγαλύτερη συχνότητα στη Ν. Ελλάδα. Στη μεγάλη πλειονότητα πρόκειται για άτομα Ελληνικής υπηκοότητας (κυρίως μικρά παιδιά από κοινότητες Ρομά και άτομα από το γενικό πληθυσμό κυρίως στην ηλικιακή ομάδα 25-44 ετών), που δεν έχουν ανοσία στην ιλαρά, μεταξύ των οποίων και επαγγελματίες υγείας που ήταν ανεμβολίαστοι ή ατελώς εμβολιασμένοι. Από τα 2291 κρούσματα τα 1798 (78,5%) ήταν ανεμβολίαστα, ενώ τα υπόλοιπα 247 (10,8%) είχαν ιστορικό ατελούς εμβολιασμού έναντι της ιλαράς.

Η επιδημιολογική επιτήρηση της νόσου και η έγκαιρη εφαρμογή προληπτικών  μέτρων

Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού, παιδιά, έφηβοι και ενήλικες που έχουν γεννηθεί μετά το έτος 1970 και δεν έχουν νοσήσει, πρέπει να είναι εμβολιασμένοι με 2 δόσεις εμβολίου. Το εμβόλιο που κυκλοφορεί περιέχει ζώντα εξασθενημένο ιό ιλαράς που έχει καλλιεργηθεί σε κύτταρα εμβρύου όρνιθας.

Συνιστάται να γίνεται υποδόρια σε δυο δόσεις σε ηλικία 12-15 μηνών και 4-6 ετών και σε κάθε περίπτωση είναι καλύτερο να δίνεται με τη μορφή τριδύναμου (ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας) ή τετραδύναμου εμβολίου (ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας-ανεμευλογιάς).

Στη χώρα μας κυκλοφορούν εμβόλια που περιέχουν τα στελέχη Edmonston (M-M-R VAX PRO) και Schwartz (PRIORIX και PRIORIX-TETRA).

Μεταξύ του 2000 και του 2010, σημειώθηκε μείωση κατά 74% των θανάτων από ιλαρά σε παγκόσμιο επίπεδο ως αποτέλεσμα βελτιωμένων προσπαθειών  εμβολιασμού των πληθυσμών [3].

Η ανεπάρκεια βιταμίνης Α είναι ένας αναγνωρισμένος παράγοντας κινδύνου για σοβαρή ιλαρά. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) συστήνει τη χορήγηση δόσης 200.000 IU (ή 100.000 IU σε βρέφη) βιταμίνης Α ανά ημέρα για δύο ημέρες σε παιδιά με ιλαρά σε περιοχές όπου υπάρχει ανεπάρκεια βιταμίνης Α [4].

Η μειωμένη συγκέντρωση βιταμίνης Α αυξάνει τον κίνδυνο τυφλότητας σε παιδιά που έχουν μολυνθεί από τον ιό της ιλαράς. Η προώθηση της συμπλήρωσης βιταμίνης Α στα παιδιά με ιλαρά συμβάλλει στον έλεγχο της τύφλωσης στα παιδιά, η οποία αποτελεί υψηλή προτεραιότητα στο Πρόγραμμα Vision 2020 του Προγράμματος "Δικαίωμα Οραματισμού" του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ).

Δεν υπάρχουν δημοσιευμένες ανακοινώσεις αξιολόγησης της συμπληρωματικής χορήγησης  βιταμίνης Α σε παιδιά με ιλαρά, με στόχο την παρεμπόδιση της τύφλωσης, ούτε περιπτώσεων τύφλωσης ή άλλων νοσηρών οφθαλμικών καταστάσεων [5] . 

Η συμπληρωματική χορήγηση  ψευδαργύρου μπορεί να βελτιώσουν τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα της ιλαράς. Στα παιδιά, το συμπλήρωμα ψευδαργύρου αναφέρεται ότι μειώνει τη νοσηρότητα, τη θνησιμότητα και το χρόνο αποκατάστασης από οξείες μολυσματικές ασθένειες [6].

Ο Sazawal (2007) έδειξε ότι τα συμπληρώματα ψευδαργύρου που χορηγήθηκαν σε παιδιά ηλικίας από 1 μηνών έως 48 μηνών είχαν σαν αποτέλεσμα μειωμένη θνησιμότητα από οξείες λοιμώξεις συμπεριλαμβανομένης της ιλαράς [7]. 

Η συμπληρωματική χορήγηση ψευδαργύρου  έχει επίσης αποδειχθεί ότι μειώνει σημαντικά την αναπνευστική νοσηρότητα στα παιδιά προσχολικής ηλικίας [8] και μπορεί να μειώσει τη συχνότητα εμφάνισης οξείας λοιμώξεων του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος με τη βελτίωση της νοσηρότητας της ιλαράς [9].