guilt

Ενοχή είναι η επίμονη πεποίθηση κάποιου ότι έχει κάνει κάτι λάθος. Η ενοχή είναι αιτία πρόκλησης συνεχούς ανησυχίας, που μπορεί να  οδηγήσει σε συναισθήματα ντροπής και άγχους. Είναι  ένα συνειδητό συναίσθημα που περιλαμβάνει αρνητικές αξιολογήσεις του εαυτού, συναισθήματα αγωνίας και συναισθήματα αποτυχίας, που μπορεί να προκαλούν έντονο χρόνιο άγχος.

Ενώ η ενοχή μπορεί να είναι το αποτέλεσμα μιας πραγματικής βλάβης που μπορεί να έχει προκαλέσει ένα άτομο σε κάποιον ή στον εαυτό του, μπορεί επίσης να επικεντρωθεί σε φανταστική ή αντιληπτή ενοχή. Δηλαδή, μερικοί  άνθρωποι μπορεί να πιστεύουν ότι έχουν κάνει κάτι λάθος, παρόλο που δεν το έχουν κάνει. 

Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να υπερεκτιμούν τον δικό τους ρόλο σε μια κατάσταση, πιστεύοντας ότι τα δικά τους μικρά λάθη είχαν πολύ πιο σοβαρό αντίκτυπο από ό,τι είχαν στην πραγματικότητα. Τα άτομα που αισθάνονται ενοχή συνήθως διακατέχονται από ανησυχία, λύπη,  κλαίνε συχνά, έχουν διαταραχές του ύπνου (π.χ. αϋπνία), μυϊκή ένταση, ασχολούνται με τα λάθη του παρελθόντος, έχουν μετανιώσει για ότι έχουν κάνει και  αναφέρουν στομαχικές διαταραχές. 

Οι ενοχές μπορεί να οδηγήσουν  στην εκδήλωση άγχους, κατάθλιψης και στρες με δυσκολία έλευσης του ύπνου, απώλεια ενδιαφερόντων, ευκολοποπωσία, δυσκολία πνευματικής συγκέντρωσης και κοινωνική απόσυρση. Οι ενοχές μπορεί να επηρεάσουν τη συνολική ευημερία του ατόμου.

Με την πάροδο του χρόνου, οι άνθρωποι μπορεί να αρχίσουν να αναπτύσσουν μια αίσθηση ανεπάρκειας που τους δυσκολεύει να επιδιώξουν στόχους. Μπορεί να αισθάνονται ότι δεν τους αξίζει να προχωρήσουν και μπορεί να εμπλακούν σε συμπεριφορές σχεδιασμένες να τιμωρούν τον εαυτό τους για τα λάθη τους. Τα αισθήματα ντροπής είναι μια άλλη κοινή συνέπεια ενός συμπλέγματος ενοχής[1]. 

Επειδή η ενοχή συνοδεύεται και από συναίσθημα  ντροπής, οι άνθρωποι μπορεί να απομονωθούν από τους άλλους. Αυτό μπορεί να έχει καταστροφικό αντίκτυπο στις σχέσεις και να δυσκολέψει την εύρεση ισχυρής κοινωνικής υποστήριξης.

Για τη δημιουργία των ενοχών παίζει ρόλο και το προϋπάρχον άγχος, οι παιδικές εμπειρίες, η θρησκευτική  πίστη ή απιστία, το κοινωνικό περιβάλλον και η πίεση που ασκείται από αυτό,  ιδίως όταν το άτομο αισθάνεται ότι το κρίνουν οι γύρω του. Περιγράφονται οι ακόλουθοι τύποι ενοχής:

1. Φυσική ενοχή. Όταν πράγματι ο ένοχος έχει διαπράξει λάθος και αυτό τον κάνει να αισθάνεται άσχημα, οπόταν η ενοχή είναι μια φυσιολογική απόκριση. Αυτή η ενοχή αν συνοδευτεί  από συγνώμη μπορεί να ανακουφίσει τον ένοχο, διαφορετικά μπορεί να τον οδηγήσει  σε παρατεταμένα συναισθήματα επίμονης ενοχής που παρεμβαίνουν στην πορεία της ζωής του ενόχου.

2. Δυσπροσαρμοστική ενοχή. Κατ΄αυτήν  οι άνθρωποι αισθάνονται ένοχοι για πράγματα που δεν ήταν υπό τον έλεγχό τους.  Για παράδειγμα, μπορεί να αισθάνονται ένοχοι, διότι  δεν έδρασαν έγκαιρα ή κατάλληλα, για να αποτρέψουν κάτι που δεν είχαν τρόπο να προβλέψουν. Παρόλο που δεν μπορούσαν πραγματικά να κάνουν τίποτα, εξακολουθούν να αισθάνονται έντονα συναισθήματα λύπης, ντροπής και ενοχής.

3. Ένοχες σκέψεις: Είναι οι αρνητικές ή ακατάλληλες σκέψεις, που κατά καιρούς μπορεί να αναδυθούν στη συνείδηση, οι οποίες δημιουργούν συναισθήματα ενοχής για τέτοιες σκέψεις. Παρόλο που μπορεί να μην επηρεάσουν τον ένοχο, εν τούτοις  μπορεί να τον κάνουν να φοβάται  ότι, οι άλλοι θα μάθουν για τις «κακές» σκέψεις τους.

4. Υπαρξιακή ενοχή: Είναι μορφή περίπλοκης ενοχής, που  συχνά μπορεί να επικεντρώνεται σε γεγονότα ή πράξεις του παρελθόντος, όπως π.χ. η ενοχή για αδικίες του παρελθόντος που διέπραξαν οι ίδιοι ή συγγενείς ή άλλα γνωστά τους άτομα ή η ενοχή για το ότι δεν ζει κανείς σύμφωνα με τις αρχές του ή τα πιστεύω του. Ένας τύπος υπαρξιακής ενοχής είναι γνωστός ως ενοχή του. 

Μερικές φορές οι άνθρωποι βιώνουν ένα σύμπλεγμα ενοχής επειδή όλα τους πηγαίνουν καλά,  ενώ οι άλλοι που τους ενδιαφέρουν περνούν φάσεις δυστυχίας ή κακοτυχίας. Αυτό μπορεί να προκύψει όταν κάποιος επιβιώνει κάποια στιγμή ατυχήματος ή καταστροφής, κατά την οποία άλλοι τραυματίζονται ή χάνουν τη ζωή τους, ενώ αυτός επιβιώνει.  

Η ενοχή δεν είναι απαραίτητα ένα ανθυγιεινό συναίσθημα. Μπορεί να βοηθήσει να μάθει κανείς να εντοπίζει πράγματα που θέλει  να αλλάξει και να βρει τρόπους να διορθώσει σχέσεις που μπορεί να έχει βλάψει. Τα αισθήματα ενοχής μπορούν να χρησιμεύσουν ως τρόπος εντοπισμού και διόρθωσης κοινωνικών παραβάσεων που απειλούν τις σχέσεις με άλλους ανθρώπους[2].

Η ενοχή είναι ένα κοινό συναίσθημα που βιώνουν οι καρκινοπαθείς και  οι επιζώντες του καρκίνου , αλλά υπάρχουν τρόποι να το αντιμετωπίσουν. Η ενοχή είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα μετά τον καρκίνο, και υπάρχουν πολλοί λόγοι που το βιώνουν οι επιζώντες. Η κλασική «ενοχή του επιζώντος» είναι συνηθισμένη Πολλοί επιζώντες διαπιστώνουν ότι η επιστροφή είναι ένας τρόπος για να καταπολεμηθούν τα αισθήματα ενοχής.

Είναι όταν αυτά τα συναισθήματα γίνονται επίμονα και συντριπτικά, είναι σημαντικό να αναζητήσετε επαγγελματική βοήθεια. Μιλήστε με το γιατρό σας ή έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας εάν αντιμετωπίζετε συμπτώματα υπερβολικής ενοχής ή άλλα συμπτώματα κατάθλιψης.