ελαιόλαδο - Dr. Gkelis Medical Lexicon - Ιατρικό Λεξικό Δρ. Δ.Ν. Γκέλη

ελαιόλαδο

eleo΄laδo

οlive οil

όλιβόϊλ

Προφορά

Ερμηνεία:

To ελαιόλαδο αποτελεί σημαντικότατη τροφή υψηλής θερμιδικής και βιολογικής σημασίας, που χρησιμοποιείται ευρύτατα στη μαγειρική, στην καθημερινή διατροφή (σαλάτες) ιδίως της Μεσογειακής διατροφής και δίαιτας^{4 , 8 , 9 , 10} . Η ασφάλεια του ελαιολάδου για τη χρήση του από τους ανθρώπους έχει αποδειχτεί με την εφαρμογή κλινικών μελετών και ερευνών σε πειραματόζωα.

Καρδιοαγγειακές καταστάσεις και ελαιόλαδο

Το ενδιαφέρον για τη δυνατότητα του ελαιολάδου να περιορίζει τις καρδιοαγγειακές νόσους έχει προκύψει μέσα από επιδημιολογικές μελέτες σύγκρισης των Μεσογειακών διαιτών, που είναι πλούσιες σε ελαιόλαδο και τα θετικά τους αποτελέσματα στην υγεία 7. Τα αποτελέσματα της δράσης του ελαιολάδου αποδίδονται στα φαινολικά και άλλα συστατικά του^{11 , 12 , 13 , 14 , 15} και της καταστροφής τους από τη θέρμανση^{16 , 17.} Όσο μεγαλύτερη είναι η πυκνότητά του ελαιολάδου σε φαινολικά, τόσο αποτελεσματικότερη είναι η δραστηριότητα του, σύμφωνα με τις περισσότερες μελέτες. Σε λιγότερες κλινικές μελέτες υψηλής αξιοπιστίας περιγράφονται τα αποτελέσματα του ελαιολάδου στο καρδιοκυκλοφορικό.

Η κατανάλωση ελαιολάδου βρέθηκε σε ηλικιωμένα άτομα με κανονική αρτηριακή πίεση, αλλά και με υπέρταση, ότι ελαττώνει τη συστολική πίεση χωρίς απαραιτήτως να ελαττώνει και την διαστολική^{18 , 19 , 20}. Σε υγιείς εθελοντές, ήπια δυσλιπιδαιμικούς ή με διαβήτη τύπου 2 συγκρίθηκαν τα αποτελέσματα της λήψης ελαιολάδου με αυτά μετά από λήψη βουτύρου, ηλιελαίου, ελαίου λιναρόσπορου, ελαιοκράμβης, καρυδελαίου, ιχθυελαίου για μακρό χρονικό διάστημα. Τα αποτελέσματα ευνοούν τη λήψη ελαιολάδου, αλλά οι πληροφορίες που έχουν ληφθεί δεν είναι πάντοτε σταθερές ^{24 , 25 , 26 , 27}.

Οι μηχανισμοί που έχουν προταθεί για τον τρόπο δράσης του ελαιολάδου περιλαμβάνουν τη δράση του στο λιπιδικό προφίλ ^{12 , 15 , 17 , 28 , 29 , 30}, την παραγωγή θρομβοξάνης,²⁴την παραγωγή οξειδίου του αζώτου , τη λειτουργία του ενδοθηλίου, 11την οξείδωση της λιποπρωτεΐνης χαμηλής πυκνότητας, την αντιοξειδωτική ικανότητα του πλάσματος, 12 , ^{13 , 14 , 15 , 16 , 17 , 24 , 26 , 28}ενεργοποίηση του παράγοντα μεταγραφής στο σχηματισμό της αθηρωματοσκληρυντικής πλάκας, 25και την απόκριση ινσουλίνης/γλυκόζης στον ορό^{29 , 30 , 31} .

Κλινική διατροφολογία και ελαιόλαδο

Έχει μελετηθεί η χρήση ελαιολάδου ως διατροφή ασθενών σε μονάδες εντατικής θεραπείας. Συγκρίθηκε η διατροφή τραυματιών με ελαιόλαδο και με διατροφή βασισμένη στη γλυκόζη. Το ελαιόλαδο ήταν καλώς ανεκτό και παρατηρήθηκε ελάττωση της παραμονής των ασθενών στη μονάδα εντατικής θεραπείας, παρά την ύπαρξη μερικών μεθοδολογικών περιορισμών της μελέτης ³². Συγκρίθηκε επίσης η χορήγηση ελαιολάδου και σογελαίου , τα οποία δεν έδειξαν παρενέργειες, ενώ βελτιώθηκαν τα επίπεδα της βιταμίνης Ε (με επακόλουθο την ελάττωση του οξειδωτικού στρες) στην ομάδα που έπαιρνε ελαιόλαδο^.33. Η καθημερινή χορήγηση τουλάχιστον 4 γραμμαρίων εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου σε ήπια υπερχοληστεριναιμικούς σχετίζεται με ευνοϊκή τροποποίηση του λιπιδαιμικού προφίλ του πλάσματος 45

Καρκίνος και ελαιόλαδο

Η ανασκόπηση των εργασιών που αφορούν τη διατροφή και το διατροφικό λίπος, ως παράγοντες κινδύνου για την πρόκληση χρονίας νόσου αποκάλυψε ότι τα μονοακόρεστα έλαια, όπως το ελαιόλαδο είναι ασθενείς προαγωγοί ορισμένων καρκίνων (π.χ. μαστού, παχέος εντέρου), σε σύγκριση με με τα n-6 πολυακόρεστα έλαια.³⁴. Σε μια επιδημιολογική έρευνα βρέθηκε ότι το ελαιόλαδο δρα προστατευτικά κατά του καρκίνου του λάρυγγα στις γυναίκες σειρά (odds ratio = 0.3 [95% confidence interval = 0.1 to 0.9]) και πιθανόν προστατευτικά για τον καρκίνο του γαστρεντερικού συστήματος^.35.

Το ελαιόλαδο μπορεί να συμβάλλει στην πρόληψη του καρκίνου όπως έχει επιδειχτεί σε πειραματόζωα. Το ελαιόλαδο δεν προκαλεί καρκινοενίσχυση στον καρκίνο του παχέος εντέρου, όπως συγκριτικά έχει επιδειχτεί με τη χορήγηση άλλου τύπου λιπών.³⁶

Ρευματοειδής αρθρίτιδα και ελαιόλαδο

Το ελαιόλαδο έχει χρησιμοποποιηθεί ως εικονικό φάρμακο σε πολλές κλινικές μελέτης ελαίων. Σε μια μελέτη ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο και χορήγησης ιχθυελαίων σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα , παρατηρήθηκε βελτίωση της πορείας της νόσου και στις δύο ομάδες (παρά τους περιορισμούς της μεθοδολογίας της μελέτης)³⁷ . Παρατηρήθηκε ελαττωμένη τάση ανάπτυξης αυτόματης οστεοαρθρίτιδας σε ποντικούς σε σύγκριση με άλλα λίπη.³⁸.Τα συστατικά του εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου , οι φαινολικές ενώσεις και η φαινολική ένωση ολεκανθάλη (ένα πρόσφατα ανακαλυφθέν μόριο) με φυσικές αντφλεγμονώδεις ιδιότητες μπορεί να περιορίσουν τον πόνο, τη δυσκαμψία των αρθρώσεων και τη δραστηριότητα της φλεγμονώδους αρθρίτιδας ⁴⁶, Έχει επιδειχτεί η ανασταλτική δράση μιας οδοντόκρεμας από ελαιόλαδο στη δημιουργίας οδοντικής πλάκας. Παρατηρήθηκε πρόσφυση και ανάπτυξη βακτηριδίων στη στοματική κοιλότητα σε σύγκριση με τα συμβατικά φθοριούχα οδοντοπλύματα.³⁹ Άλλα πειράματα έδειξαν ότι το ελαιόλαδο δείχνει αντιμικροβιακές ιδιότητες στο εργαστήριο κατά των αρνητικών κατά gram βακτηριδίων, μυκήτων και κατά της παραγωγής εντεροτοξίνης Β από τον Χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο.^{40 , 41}

Άλλες χρήσεις του ελαιολάδου στην υγεία

Το ελαιόλαδο έχει ταξινομηθεί ως φαρμακευτικό οξύ⁴ .Χρησιμοποιείται ως όχημα ελαιωδών εναιωρημάτων για ενέσεις και είναι φαρμακευτικός διαλύτης ^{5 , 42} Η αποτελεσματικότητα ορισμένων χαρακτηριστικών του ελαιολάδου δεν είναι καλά τεκμηριωμένες⁴³ .

Το ελαιόλαδο είναι ήπιο καθαρτικό και έχει χρησιμοποιηθεί ως λειαντικό του εντέρου ⁴² .Υπάρχουν απόψεις ότι είναι χρήσιμο στα προβλήματα της χοληδόχου κύστεως, περιλαμβανομένης της χολοκυστίτιδας και της χολολιθίασης ⁴³ Όταν το ελαιόλαδο εφαρμόζεται εξωτερικά δρά ως καταπραϋντικό και μαλακτικό . Χρησιμοποιείται για το μαλάκωμα του εκζεματικού δέρματος και των ψωριασικών πλακών, ενώ είναι χρήσιμο και κατά τη διάρκεια του μασάζ των μυών του σώματος. Χρησιμοποιείται στην σαπωνοποιία, την παρασκευή αλοιφών και δερματικών επιχρισμάτων ^{3 , 5} .Το ελαιόλαδο χρησιμοποιείται επιτυχώς για το μαλάκωμα της κυψελίδας που συσσωρεύεται στον έξω ακουστικό πόρο του αυτιού.

Το βιολογικό εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο χρησιμοποιείται ως φορέας της βιταμίνης D3. Το συμπλήρωμα διατροφής με την ονομασία D3 Gkelin drops περιέχει φυσική και όχι συνθετική βιταμίνη D3, μέσα σε βιολογικό εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, χωρίς την προσθήκη εκδόχων ή χημικών συντηρητικών. Κάθε σταγόνα του D3 Gkelin drops περιέχει 1000 ΙU βιταμίνης D3 ή χοληκαλσιφερόλης. Περισσότερα βλέπε: www.d3gkelindrops και www.pharmagel.gr

Δοσολογία

Οι ημερήσιες δόσεις του ελαιολάδου, όπως έχει βρεθεί στις έρευνες κυμαίνονται από 25 mL¹² έως 40 mL¹⁴ και από 8 g²³ έως 70 g¹³ χωρίς να έχουν ανακοινωθεί παρενέργειες. Ιστορικά το ελαιόλαδο έχει χρησιμοποιηθεί ως καθαρτικό στη δόση των 30ml.⁴⁴

Εγκυμοσύνη και γαλουχία

Η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα του ελαιολάδου δεν έχει αποδειχτεί σ’ αυτούς τους πληθυσμούς. Γενικά το ελαιόλαδο έχει αποδειχτεί ασφαλές ως τροφή, ενώ πρέπει να αποφεύγονται οι δόσεις που ξεπερνούν αυτές του φαγητού.

Αλληλεπιδράσεις ελαιολάδου με άλλες χημικές ουσίες και φάρμακα

Καμία καλά τεκμηριωμένη

Παρενέργειες από τη λήψη ελαιολάδου

Η λήψη υπερβολικής δόσης ελαιολάδου μπορεί να προκαλέσει διάρροια. ⁴ Σε σπάνιες περιπτώσεις μετά την τοπική εφαρμογή ελαιολάδου έχουν προκληθεί αλλεργικές αντιδράσεις.⁴³

Τοξικολογία του ελαιολάδου

Δεν έχει αναφερθεί τοξικότητα από τη λήψη ελαιολάδου.

Ετυμολογία:

Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση:

USDA, NRCS. The PLANTS Database ( http://plants.usda.gov , October 2006). National Plant Data Center, Baton Rouge, LA 70874-4490 USA.
2. Robbers JE , Speedie MK , Tyler VE , eds. Pharmacognosy and Pharmacobiotechnology . Baltimore, MD: Williams & Wilkins; 1996:70-71.
3. Evans WC . Trease and Evans' Pharmacognosy . 14th ed. London: WB Saunders Co. Ltd; 1996:185-186.
4. Carper J . The Food Pharmacy . New York, NY: Bantam Books; 1989:242-245.
5. Robbers J, et al. Pharmacognosy and Pharmacobiotechnology . Baltimore, MD: Williams & Wilkins; 1996:70-71.
6. Reynolds JE, ed. The Extra Pharmacopoeia: Martindale . 31st ed. London: Royal Pharmaceutical Society; 1996:1734.
7. Visioli F, Poli A, Gall C. Antioxidant and other biological activities of phenols from olives and olive oil. Med Res Rev . 2002;22:65-75.
8. Maiani G, D'Amicis A. Vitamin nutritional status in Italy. Eur J Cancer Prev . 1997;(6 suppl 1):S3-S9.
9. Haber B. The Mediterranean diet: a view from history. Am J Clin Nutr . 1997;66(4 suppl):1053S-1057S.
10. Haas C. Barley, the olive and wine, dietary and therapeutic triad of ancient Mediterranean people [in French]. Ann Med Interne . 1998;149:275-279.
11. Ruano J, Lopez-Miranda J, Fuentes F, et al. Phenolic content of virgin olive oil improves ischemic reactive hyperemia in hypercholesterolemic patients. J Am Coll Cardiol . 2005;46:1864-1868.
12. Weinbrenner T, Fito M, Farre Albaladejo M, et al. Bioavailability of phenolic compounds from olive oil and oxidative/antioxidant status at postprandial state in healthy humans. Drugs Exp Clin Res . 2004;30:207-212.
13. Moschandreas J, Vissers MN, Wiseman S, van Putte KP, Kafatos A. Extra virgin olive oil phenols and markers of oxidation in Greek smokers: a randomized cross-over study. Eur J Clin Nutr . 2002;56:1024-1029.
14. Covas MI, de la Torre K, Farre-Albaladejo M, et al. Postprandial LDL phenolic content and LDL oxidation are modulated by olive oil phenolic compounds in humans. Free Radic Biol Med . 2006;40:608-616.
15. Marrugat J, Covas MI, Fito M, et al. Effects of differing phenolic content in dietary olive oils on lipids and LDL oxidation—a randomized controlled trial. Eur J Nutr . 2004;43:140-147.
16. Sutherland WH, de Jong SA, Walker RJ, et al. Effect of meals rich in heated olive and safflower oils on oxidation of postprandial serum in healthy men. Atherosclerosis . 2002;160:195-203.
17. St-Onge MP, Lamarche B, Mauger JF, Jones PJ. Consumption of a functional oil rich in phytosterols and medium-chain triglyceride oil improves plasma lipid profiles in men. J Nutr . 2003;133:1815-1820.
18. Psaltopoulou T, Naska A, Orfanos P, Trichopoulos D, Mountokalakis T, Trichopoulou A. Olive oil, the Mediterranean diet, and arterial blood pressure: the Greek European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC) study. Am J Clin Nutr . 2004;80:1012-1018.
19. Perona JS, Canizares J, Montero E, Sanchez-Dominguez JM, Ruiz-Gutierrez V. Plasma lipid modifications in elderly people after administration of two virgin olive oils of the same variety ( Olea europaea var. hojiblanca ) with different triacylglycerol composition. Br J Nutr . 2003;89:819-826.
20. Perona JS, Canizares J, Montero E, et al. Virgin olive oil reduces blood pressure in hypertensive elderly subjects. Clin Nutr . 2004;23:1113-1121.
21. Fito M, Cladellas M, de la Torre R, et al. Antioxidant effect of virgin olive oil in patients with stable coronary heart disease: a randomized, crossover, controlled, clinical trial. Atherosclerosis . 2005;181:149-158.
22. Morgan DR, Dixon LJ, Hanratty CG, et al. Effects of dietary omega-3 fatty acid supplementation on endothelium-dependent vasodilation in patients with chronic heart failure. Am J Cardiol . 2006;97:547-551.
23. Esposito K, Marfella R, Ciotola M, et al. Effect of a mediterranean-style diet on endothelial dysfunction and markers of vascular inflammation in the metabolic syndrome: a randomized trial. JAMA . 2004;292:1440-1446.
24. Visioli F, Caruso D, Grande S, et al. Virgin Olive Oil Study (VOLOS): vasoprotective potential of extra virgin olive oil in mildly dyslipidemic patients. Eur J Nutr . 2005;44:121-127.
25. Bellido C, Lopez-Miranda J, Blanco-Colio LM, et al. Butter and walnuts, but not olive oil, elicit postprandial activation of nuclear transcription factor kappaB in peripheral blood mononuclear cells from healthy men. Am J Clin Nutr . 2004;80:1487-1491.
26. Aguilera CM, Mesa MD, Ramirez-Tortosa MC, Nestares MT, Ros E, Gil A. Sunflower oil does not protect against LDL oxidation as virgin olive oil does in patients with peripheral vascular disease. Clin Nutr . 2004;23:673-681.
27. Papas A, Stacewicz-Sapuntzakis M, Lagiou P, Bamia C, Chloptsios Y, Trichopoulou A. Plasma retinol and tocopherol levels in relation to demographic, lifestyle and nutritional factors of plant origin in Greece. Br J Nutr . 2003;89:83-87.
28. Nielsen NS, Pedersen A, Sandstrom B, Marckmann P, Hoy CE. Different effects of diets rich in olive oil, rapeseed oil and sunflower-seed oil on postprandial lipid and lipoprotein concentrations and on lipoprotein oxidation susceptibility. Br J Nutr . 2002;87:489-499.
29. Thomsen C, Storm H, Holst JJ, Hermansen K. Differential effects of saturated and monounsaturated fats on postprandial lipemia and glucagon-like peptide 1 responses in patients with type 2 diabetes. Am J Clin Nutr . 2003;77:605-611.
30. Mekki N, Charbonnier M, Borel P, et al. Butter differs from olive oil and sunflower oil in its effects on postprandial lipemia and triacylglycerol-rich lipoproteins after single mixed meals in healthy young men. J Nutr . 2002;132:3642-3649.
31. Wallace AJ, Sutherland WH, Mann JI, Williams SM. The effect of meals rich in thermally stressed olive and safflower oils on postprandial serum paraoxonase activity in patients with diabetes. Eur J Clin Nutr . 2001;55:951-958.
32. Huschak G, Zur Nieden K, Hoell T, Riemann D, Mast H, Stuttmann R. Olive oil based nutrition in multiple trauma patients: a pilot study. Intensive Care Med . 2005;31:1202-1208.
33. Gobel Y, Koletzko B, Bohles HJ, et al. Parenteral fat emulsions based on olive and soybean oils: a randomized clinical trial in preterm infants. J Pediatr Gastroenterol Nutr . 2003;37:161-167.
34. Weisburger JH. Dietary fat and risk of chronic disease: mechanistic insights from experimental studies. J Am Diet Assoc . 1997;97(7 suppl):S16-S23.
35. Gallus S, Bosetti C, Franceschi S, Levi F, Negri E, La Vecchia C. Laryngeal cancer in women: tobacco, alcohol, nutritional, and hormonal factors. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev . 2003;12:514-517.
36. Reddy BS. Dietary fat and colon cancer: animal model studies. Lipids . 1992;27:807-813.
37. Berbert AA, Kondo CR, Almendra CL, Matsuo T, Dichi I. Supplementation of fish oil and olive oil in patients with rheumatoid arthritis. Nutrition . 2005;21:131-136.
38. Wilhelmi G. Potential effects of nutrition including additives on healthy and arthrotic joints. I. Basic dietary constituents [in German]. Z Rheumatol . 1993;52:174-179.
39. Pretty IA, Gallagher MJ, Martin MV, Edgar WM, Higham SM. A study to assess the effects of a new detergent-free, olive oil formulation dentifrice in vitro and in vivo. J Dent . 2003;31:327-332.
40. Tranter HS, Tassou SC, Nychas GJ. The effect of the olive phenolic compound, oleuropein, on growth and enterotoxin B production by Staphylococcus aureus . J Appl Bacteriol . 1993;74:253-259.
41. Fleming HP, Walter WM Jr, Etchells JL. Antimicrobial properties of oleuropein and products of its hydrolysis from green olives. Appl Microbiol . 1973;26:777-782.
42. Bruneton J. Pharmacognosy, Phytochemistry, Medicinal Plants . Paris, France: Lavoisier; 1995:127-129.
43. Blumenthal M, ed. The Complete German Commission E Monographs . Austin, TX: American Botanical Council; 1998:358.
44. Claus EP, ed. Pharmacognosy . 4th ed. Philadelphia, PA: Lea & Febiger; 1961.