ferritin

Η φερριτίνη είναι  μια ενδοκυττάρια πρωτεΐνη των ερυθρών αιμοσφαιρίων που περιέχει σίδηρο και είναι η κύρια αποθηκευτική πρωτεΐνη σιδήρου. Είναι μια αντιδρώσα ουσία οξείας φάσης (acute phase reactant), δηλαδή αυξάνει όταν υπάρχει κάποια φλεγμονή στο σώμα. Αν κάποιο άτομο έχει ανεβασμένη φερριτίνη, αλλά ο σίδηρος ορού και ο κορεσμός σιδήρου  είναι φυσιολογικά ή πεσμένα, τότε τα υψηλά επίπεδα φερριτίνης συνήθως σχετίζονται με τη φλεγμονή.

Μετρώντας τα επίπεδα της φερριτίνης στο αίμα,  εμμέσως μπορεί να εκτιμηθούν τα επίπεδα σιδήρου του αίματος.

Η φερριτίνη έχει σχήμα κοίλης σφαίρας που επιτρέπει την είσοδο ποικίλων ποσοτήτων σιδήρου, προς αποθήκευση, ως συμπλέγματα  φωσφορικού υδροξειδίου  του σιδήρου (ferric hydroxide phosphate complexes).

Αν τα επίπεδα της φερριτίνης του αίματος είναι υψηλότερα του κανονικού, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει  ότι το σώμα αποθηκεύει πολύ σίδηρο. Θα μπορούσε επίσης να σημαίνει την παρουσία μιας ηπατοπάθειας, ρευματοειδούς αρθρίτιδας, κάποια φλεγμονώδη κατάσταση ή υπερθυρεοειδισμό. Μερικοί τύποι καρκίνου μπορεί να συνοδεύονται από αύξηση των επιπέδων της φερριτίνης στο αίμα. 

Η φερριτίνη ρυθμίζεται από το σίδηρο και είναι μια πρωτεΐνη κλειδί για την ομοιοστασία του ενδοκυττάριου σιδήρου.

Η φερριτίνη είναι μια  πρωτείνη  450 kDa, η οποία συνίσταται από 24 υποομάδες και εμφανίζεται σε  κάθε κυτταρικό τύπο [1].  

Τα επίπεδα της φερριτίνης στον ορό των ασθενών μετρώνται κατά τη μελέτη του σιδήρου και τη διάγνωση της αναιμίας.

 Τα μετρούμενα επίπεδα της φερριτίνης  έχουν άμεση συσχέτιση  με το συνολικό ποσό του αποθηκευμένου σιδήρου του σώματος, περιλαμβανομένων και των περιπτώσεων της αναιμίας κάποιας χρόνιας νόσου [2].

Η φερριτίνη χρησιμοποιείται επίσης και ως δείκτης  ελέγχου των διαταραχών υπερφόρτωσης με σίδηρο, όπως η αιμοχρωμάτωση και η πορφυρία, στις οποίες τα επίπεδα της φερριτίνης μπορεί να είναι ανωμάλως αυξημένα [3].

 Φυσιολογικές  τιμές  της  φερριτίνης  στο  αίμα

 Οι φυσιολογικές τιμές της φερριτίνης στο αίμα είναι: 

75 έως  150 nanograms ανά  milliliter στους άνδρες 

50 έως  150 nanograms ανά  milliliter στις γυναίκες

Καταστάσεις που συνοδεύονται από χαμηλά επίπεδα σιδήρου και φερριτίνης είναι η αναιμία, που μπορεί να εγκαθίσταται από καταστάσεις, όπως η υπερβολική αιμορραγία κατά την έμμηνο περίοδο, παθολογικές καταστάσεις στον γαστρεντερικό σωλήνα που επηρεάζουν την απορρόφηση σιδήρου από το έντερο, και κάποια εσωτερική αιμορραγία.

Γνωρίζοντας  ότι, αν τα επίπεδα της φερριτίνης είναι χαμηλά ή κανονικά μπορεί να γίνει ακριβέστερα η διάγνωση της αναιμίας.

Π.χ. ένα άτομο με σιδηροπενική αναιμία θα έχει χαμηλά επίπεδα σιδήρου και φερριτίνης στο αίμα.

Η παρουσία υψηλών επιπέδων φερριτίνης στο αίμα μπορεί να σημαίνει την παρουσία διαφόρων παθολογικών καταστάσεων, όπως π.χ. η αιμοχρωμάτωση, κατά την οποία το σώμα απορροφά πολύ περισσότερες ποσότητες σιδήρου, από αυτές που χρειάζεται.

Η παρουσία υψηλών συγκεντρώσεων φερριτίνης στο αίμα σημαίνει ότι υπάρχει κάποια φλεγμονή στο σώμα , όπως κάποια ηπατοπάθεια ή διάφοροι τύποι καρκίνου, π.χ. το λέμφωμα Hodgkin [4].

 Οι συνηθέστερες αιτίες ανεβασμένων επιπέδων φερριτίνης είναι η παχυσαρκία, η παρουσία φλεγμονής και η καθημερινή κατανάλωση οινοπνεύματος. Η συνηθέστερη κατάσταση γενετικής αιτιολογίας που συνοδεύεται από υψηλές συγκεντρώσεις φερριτίνης  είναι η αιμοχρωμάτωση.

Μόνον ασθενείς με συγκεντρώσεις φερριτίνης στον ορό μεγαλύτερες των 1000 μg/L βρίσκονται σε κίνδυνο να πάθουν κίρρωση, που είναι η κυριότερη παθολογική οντότητα της αιμοχρωμάτωσης [5].

Η αναιμία από έλλειψη σιδήρου πρέπει να διακρίνεται από την αναιμία λόγω έλλειψης βιταμίνης Β12. Αυτές οι δύο αναιμίες μπορεί να συνυπάρχουν.

Η βιταμίνη Β12 ενεργοποιεί το ένζυμο συνθάση  της μεθειονίνης, το οποίο βοηθάει το σώμα να χρησιμοποιήσει το φολικό οξύ, που είναι απαραίτητο για την παραγωγή νέου DNA κατά τη διάρκεια της κυτταρικής διαίρεσης.

Φυσιολογικά, περίπου το 1% των ερυθρών αιμοσφαιρίων  που κυκλοφορούν στο αίμα αντικαθίστανται καθημερινά. Έτσι πάντοτε υπάρχει επαρκής αριθμός ερυθροκυττάρων για να παρέχουν οξυγόνο σε όλα τα ανθρώπινα κύτταρα, ιστούς και όργανα.

Όταν υπάρχει έλλειψη βιταμίνης Β12, το χρησιμοποιούμενο φολικό μπορεί να ελαττωθεί και αυτό έχει ως επακόλουθο την ελάττωση της παραγωγής νέων ερυθροκυττάρων στο μυελό των οστών.

Τελικά αυτό το πρόβλημα μπορεί να οδηγήσει σε ελάττωση των επιπέδων του σιδήρου του αίματος, καθώς τα γερασμένα ερυθροκύτταρα που πεθαίνουν, δεν αντικαθίστανται από νέα. Οι μη αντικατάσταση του σιδήρου συνοδεύεται και από χαμηλά επίπεδα φερριτίνης. Αν ένα άτομο δεν έχει επαρκή φερριτίνη, αδειάζουν γρήγορα οι αποθήκες σιδήρου.

 Η αναιμία μεταξύ εφήβων κοριτσιών   (11 - 18 years) μιας αστικής περιοχής του Ν. Δελχί, των Ινδιών βρέθηκε ότι έχει  επίπτωση (εξάπλωση)  58.7 %, [31.6 % ήπια,  25.7 % (μέτρια) και  1.4 % (σοβαρή)].

Η επίπτωση της  χαμηλής φερριτίνης, του φολικού οξέος και της βιταμίνης Β12 μεταξύ αυτών των αναιμικών ασθενών ήταν 41.1 %, 5.0 % και  63.3 % αντιστοίχως.  Μόνον  το 23.5 % του συνολικού αριθμού των αναιμικών κοριτσιών είχαν ταυτόχρονα ελλείψεις μικροδιατροφικών ουσιών, όπως η βιταμίνη Β12 και η φερριτίνη.

Αυτά τα ευρήματα δείχνουν ότι η συμπληρωματική χορήγηση  σιδήρου και βιταμίνης Β12 μπορεί να αντιμετωπίσουν καλύτερα την αναιμία αυτών των κοριτσιών [6].