nitric oxide (ΝΟ) or nitrogen oxide οr nitrogen monoxide

To NO ή μονοξείδιο του αζώτου (nitrogen monoxide) ή νιτρικό οξείδιο (nitric oxide) είναι μια μοριακή χημική ένωση, που αποτελείται από ένα άτομο αζώτου και ένα άτομο οξυγόνου και έχει  χημικό τύπο ΝΟ.

Πρόκειται για άχρωμο αέριο, όταν βρίσκεται σε φυσιολογικές συνθήκες του περιβάλλοντος. Το ΝΟ είναι μια ελεύθερη ρίζα, δηλαδή στη δομή του περιλαμβάνει ένα αζευγάρωτο ηλεκτρόνιο.

Ανήκει στην τάξη των ετεροπυρηνικών διατομικών μορίων και είναι μια σημαντική ενδιάμεση χημική ένωση αντιδράσεων που συμβαίνουν στη φύση στη βιομηχανία αλλά και στον ανθρώπινο οργανισμό. 

Στην καθημερινή ζωή  απαντάται ως παραπροϊόν  της ατελούς καύσης  των καυσίμων των μηχανών εσωτερικής καύσεως, ενώ παράγεται και κατά τη διάρκεια των ηλεκτρικών εκκενώσεων με τις αστραπές και τους κεραυνούς.

Το ΝΟ δρα ως σηματοδοτικό μόριο που συμμετέχει σε πολλές φυσιολογικές και παθολογικές βιοχημικές διαδικασίες του οργανισμού των θηλαστικών. Στο σώμα των θηλαστικών και του ανθρώπου παράγεται στο ενδοθήλιο των αρτηριών,  μέσα στα ενδοθηλιακά κύτταρα από το αμινοξύ L-αργινίνη, όπου δρα ως ένα σημαντικό μόριο σηματοδότησης σε όλο το σώμα  και δρα ως αγγειοδιασταλτικό με δυνατότητες ελάττωσης της αρτηριακής πίεσης.

Το 1998 ο Robert F. Furchgott, Louis J. Ignarro και ο Ferid Murad πήραν το βραβείο  Nobel Ιατρικής διότι απέδειξαν τη δράση του ΝΟ στη διατήρηση ομαλής της αρτηριακής πίεσης και στην κυκλοφορία του αίματος.

Το ΝΟ βοηθάει στο να διασταλούν τα αιμοφόρα αγγεία (αγγειοδιαστολή) και έτσι να μεταφερθεί περισσότερο οξυγόνο  και θρεπτικά συστατικά σε κάθε σημείο του σώματος. Πολλές έρευνες απέδειξαν ότι το ΝΟ χαλαρώνει τις αρτηρίες ώστε, να διαστέλλονται εύκολα και να προάγουν την καλύτερη δυνατή ροή του αίματος και να εξασφαλίζεται η υγιής αρτηριακή πίεση.

Επίσης συμβάλλει στη διατήρηση της μαλακότητας και ελαστικότητας των αγγείων, πράγμα που εξασφαλίζει την υγεία στο καρδιοκυκλοφορικό σύστημα. Το ΝΟ ενισχύει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και είναι σημαντικό, προστατεύοντας τον οργανισμό από τις χειμερινές ιώσεις. Παίζει ρόλο στη υγιή στυτική λειτουργία και ενισχύει την ενέργεια του σώματος

Το ΝΟ δεν μπορεί να προσληφθεί και αντ’ αυτού το σώμα παράγει τον πρόδρομό του, την L-αργινίνη, που μετατρέπεται σε νιτρικό οξείδιο.

Ο χρόνος ημιζωής του είναι βραχύς (λίγα δευτερόλεπτα) στο αίμα και δρα  ως ισχυρό αγγειοδιασταλτικό και έχει χαρακτηριστεί ως καρδιαγγειακό σηματοδοτικό μόριο. Το ΝΟ δεν πρέπει να συγχέεται με το  N2O (nitrous oxide, υποξείδιο του αζώτου ή πρωτοξείδιο του αζώτου, που χρησιμοποιείται ως γενικό αναισθητικό) και το NO2 , (nitrogen dioxide, διοξείδιο τουαζώτου) το οποίο είναι ένα καφεόχρουν  τοξικό αέριο και  ισχυρός ατμοσφαιρικός ρύπος. Το ΝΟ  οξειδώνεται γρήγορα προς NO2.